Promoveren is een enerverend proces waar veel meer bij komt kijken dan alleen het uitvoeren van je onderzoek. Je promotieonderzoek staat nooit op zichzelf en is altijd afhankelijk van allerlei omstandigheden. Daarnaast wordt je geacht colleges te geven, cursussen te volgen en mee te werken aan onderzoeken van collega’s. Na drie jaar onderzoek heb je sommige hoofdstukken van je proefschrift al op papier staan, met daarnaast vele in verval geraakte documenten met passages en overpeinzingen die het proefschrift nooit zullen halen.
Dit artikel geeft je tips om orde in de chaos te scheppen en in vier stappen tot een plan te komen waarmee je stressvrij de eindsprint kunt inzetten: het schrijven van je proefschrift.
1. Terug naar de kern: het onderzoeksmodel
Als jonge academicus weet je dat het een stuk makkelijker is een onderzoeksontwerp te bekritiseren nadat het onderzoek is uitgevoerd. Maak gebruik van die wetenschap en haal met de kennis van nu je theoretisch kader terug naar de tekentafel. Op die manier perfectioneer je het fundament van je onderzoek. Schrijven gaat daarna vanzelf, omdat je dan niet meer tegen stukken aanloopt die paradoxaler blijken dan dat je in eerste instantie bedacht had.
Breng je onderzoeksvariabelen en onderlinge verbanden in kaart door je onderzoeksmodel opnieuw samen te stellen. Op deze manier wordt je gevoel voor oorzaak en gevolg weer wat opgefrist. Dat kan je helpen bij de volgende stappen.
Ga ten slotte bij jezelf na of je alle variabelen en verbanden voldoende aandacht hebt geschonken tijdens de afgelopen jaren. Zo niet, dan is het verstandig je kennis op die gebieden wat bij te spijkeren voordat je begint met schrijven.
2. De inhoudsopgave als raamwerk van je proefschrift
De volgende stap is om de volgorde te bepalen waarin jij je punt wilt maken, met de inhoudsopgave van je proefschrift als resultaat. Je kunt je onderzoeksmodel gebruiken om daar een logische volgorde uit af te leiden. De rode draad van je proefschrift moet duidelijk naar voren komen in de inhoudsopgave. Onderzoek bestaat vaak uit een introductie, theoretisch kader, methode, hypothesen, resultaten, conclusie en discussie. Als je onderzoek zich daar niet voor leent, kun je daar van afwijken.
3. Je raamwerk invullen: een eerste ruwe versie van je proefschrift
Vervolgens zet je alle titels, koppen en subkoppen die je zojuist in de inhoudsopgave bepaald hebt op papier. Die probeer je met alles wat je eerder schreef – lopende tekst of slechts steekwoorden – zo goed
mogelijk in te vullen. Zo weet je precies wat je al bijna af hebt en waar je nog veel aan moet doen. Loop door je document heen en maak een takenlijst van alle stukken die je nog moet redigeren, aanpassen of schrijven.
4. Plannen
Als je die takenlijst eenmaal hebt, kun je die het laatste jaar gebruiken om die naar eigen inzicht af te werken. Pas als de datum van je promotieplechtigheid vastgesteld wordt, plan je de taken in. Probeer per taak een tijdsinschatting te maken, kijk naar je beschikbare tijd per week en probeer aan de hand daarvan al je taken een plekje in je agenda te geven. Vergeet niet dat je ook tijd moet inplannen om op feedback te wachten, feedback te verwerken en je proefschrift op te maken, te ontwerpen en af te drukken. Ook is het verstandig een paar dagen in te ruimen om al je citaties op te schonen.
Afronden
Vervolgens kun je gaan schrijven. Reken er wel op dat je tijdens het schrijven nog tegen dingen aan zult lopen die je planning in de war kunnen schoppen. Het is daarom goed altijd je takenlijst bij te werken, zodat je precies weet waar je staat. In het uiterste geval kun je de taken gaan prioriteren.
Zo ver zal het in de meeste gevallen niet komen. Met een goed schrijfplan bespaar je namelijk zoveel tijd, dat je meer dan ooit van je vrijheid als promovendus kunt gaan genieten.
Door rekening te houden met de volgende punten hou je het risico op vertraging laag:
- Je bent op zinniveau met de theorie bezig tijdens het dissertatie schrijven, dus het is lastig om hoofd- van bijzaken te onderscheiden. Kader de inhoud van je paragrafen daarom goed af en spreek met jezelf af daar niet overheen te stappen. Zo voorkom je niet alleen dat je tijd verliest, maar ook dat er ongeplande theoretische uitstapjes in je tekst sluipen.
- Het is verleidelijk meteen te beginnen met de conclusie schrijven. Onderzoek echter eerst of de theorie, methode en resultaten eenduidig genoeg op papier staan. Zo voorkom je dat je te veel tijd kwijtraakt aan de conclusie omdat je die moet aanpassen op nieuwe inzichten in de theorie.
Succes!